Strak georganiseerd en netjes in het pak, dat is het minste wat je kan zeggen van de vele heerlijke sushihapjes die uit de Japanse maatschappij zijn overgewaaid. De strakke organisatie uit zich in een welbepaalde volgorde die bij de opbouw van de sushi moet worden gerespecteerd. Het nette pak wordt vertegenwoordigd door de versheid van de ingrediënten en het majestueuze uitzicht uitgaande van een veelal mondpassend gerecht.

Strak georganiseerd en netjes in het pak zijn ook de vele Japanners die dagelijks in ochtend- en avondspits het welgeorganiseerde verkeer in Tokio, Kobe en andere Japanse grootsteden trotseren. Als je het nog niet live hebt meegemaakt, werden er via je netvliezen al zeker mediabeelden van de overbevolkte, maar toch steeds stipt rijdende Japanse metrostellen naar je hersenen gebracht. Van efficiënt massatransport gesproken.

Als je dan naar bepaalde Japanse restaurants gaat, heb je de combinatie van beiden. Sushi’s die via een lopende band netjes opgelijnd en ‘al dan niet en masse’ de hongerige magen bereiken. U besefte het misschien nog niet, maar de snelheid en frequentie waarmee uw favoriete kleurrijke hapje uw  hongerige zelve bereikt, is afhankelijk van het uur waarop u ter tafel schrijdt. Arriveer je bij aanvang van een ‘service’ – zoals je dat tegenwoordig moet noemen – of al bijna aan het eind, een andere culinaire ervaring zal uw aandeel zijn.

Scenario 1: Je komt aan bij aanvang van de service. De koks – uiteraard ook strak in het witte pak -  plaatsen de 20 verschillende soorten sushi netjes één voor één op de band. Het is net een kralenketting waar bolletjes met diverse kleuren elkaar steeds in eenzelfde kleurenvolgorde opvolgen. Neemt er iemand net voor jouw neus jouw favoriete sushi van de band, geen nood, want snel erna volgt dat specifieke sushi’s evenbeeld om alsnog toe te kunnen happen. Arriveer je dus bij het begin van de service, dan hoef je allesbehalve lang op het door jouw gegeerde kleinood te wachten. Sushi’s passeren en masse je neus en er komt geen enkel moment waarop het massatransport jouw eetlust zal doen wachten, ook niet als je voor jouw favoriete schoteltje gaat.

Scenario 2: Je arriveert tegen het einde van de service. De koks – nog steeds in strak pak, nu wit met misschien al wat culinaire vlekken – zien met lede ogen de aantallen bezoekers aan hun tafels al wat zakken. De band staat dus niet meer helemaal vol, want de koks maken al wat minder van die begeerde Japanse hapjes om te vermijden dat er al teveel bij het afval belanden. Bijkomende situatie: 5 van de 20 sushi’s zijn die dag duidelijk wat minder in trek, dus daarvan gaan de koks er verhoudingsgewijs ook al heel wat minder maken. En dan ben jij natuurlijk net die restaurantbezoeker met net die smaakpapillen die je net bij 1 van die 5 sushi’s naar het opperste culinaire genot brengen. En als klap op de vuurpijl is er dan nog die ene persoon die aan een tafeltje zit dat door de immer draaiende transportband vóór jouw wordt gevoed. Net die ene die blijkbaar hetzelfde smaakgevoel heeft als jou en dus met jouw lievelingshapje gaat lopen.

De late aankomst maakt dat je berehonger hebt, maar net op dat ogenblik wordt je eetlust geremd door een ander massatransportregime dan dat dat je had mogen genieten als je een uurtje eerder je benen onder tafel had geschoven.

Naast het culinaire genot en het genieten van het fijne gezelschap leidt heerlijk tafelen ook tot allerhande zich in ons lichaam afspelende chemische processen. Een deel van die processen brengen je hersenen binnen afzienbare tijd naar het zaligmakende gevoel van verzadigdheid. Kom je vroeg in de service dan kan je dat gevoel snel en op basis van je favoriete hapjes bereiken. Kom je laat, dan zal het wat langer duren alvorens de verzadigdheid je komt verblijden, helemaal zeker als je dan ook nog telkens gaat wachten op dat ene van die vijf uit de twintig hapjes.

Kom je vroeg, dan zal het bereiken van de verzadigdheid niet worden gecontroleerd door de hoeveelheid en de frequentie van de verschillende sushi’s die aan jouw tafeltje passeren. Kom je laat, wordt het wachten en wordt je gevoel van verzadigdheid wel gecontroleerd door de hoeveelheid en frequentie van die ene sushisoort die je watertandend doet verlangen naar nog eentje van hetzelfde.

Kom je vroeg, dan zijn de chemische processen die tot verzadiging leiden niet gecontroleerd door het sushi-massatransport. Kom je laat, dan kom je enkel via sushi-massatransport-gecontroleerde processen tot een mijn-maag-is-vol-gevoel..

Het is net zo met vele chemische reacties. Zo zal het risico op intergranulaire corrosie in roestvast staal in ruime mate mee worden bepaald door het al dan niet gecontroleerd zijn van het massatransport van chroomatomen doorheen het roestvast staal. Als je dat niet onder controle hebt, kan dat bij lassen bv. leiden tot  ‘sensitisatie in de hitte-beïnvloede zone (HBZ) van de las’. Als die HBZ inderdaad ‘gesensitiseerd’ is, stijgt het risico op intergranulaire corrosie van zodra het roestvast staal in contact komt met water.

Wil je meer weten over corrosie, lassen en/of hun onderling verband? Mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of teL. +32.16.40.21.53. Van harte WELKOM!

En tot slot

Massatransport-gecontroleerde reacties zijn er in alle sectoren en vele van hun processen. Energieproductie, farmacie, biologie, in de voeding (leve sushi en ook meer en meer tapas op een transportband) en niet te vergeten, het vervoer. Dat laatste gaat niet alleen over metro’s in Japan, maar ook over

Rijdt het vlotjes op de baan of met de trein? Dan is er geen massatransport-gecontroleerde verplaatsing van de voertuigen.

Is het aanschuiven geblazen? Dan hebt u te lijden onder een massatransport-gecontroleerd vervoersproces.

En als tip voor tijdens het weekend of in de vakantie: Kies in de pretparken voor die attracties waar er zich aan de ingang liefst geen en anders een zo weinig mogelijk massatransport-gecontroleerd aanschuifproces voordoet, tenzij aanschuiven één van je hobby’s is.

Maurits Cornelis Escher, begenadigd tekenaar en schilder van trappen en andere constructies die ogenschijnlijk naar het onmogelijke perpetuum mobile leiden; meester van het gezichtsbedrog dat al tot vele verkeerde conclusies heeft geleid.

Zijn naam valt me te binnen als ik aan putcorrosie denk, een term die te pas, maar voornamelijk te onpas wordt gebruikt als inspectiediensten in bijvoorbeeld een roestvast stalen plaat of buis putjes zien. Als (de omgeving van) dat putje dan ook nog eens bruin ziet van de corrosieproducten, is het hek helemaal van de dam. Menig visueel inspecteur ziet een putje … en besluit klakkeloos dat zij/hij putcorrosie ziet. Niet noodzakelijk correct helaas, want putcorrosie kan je niet zien; je kan enkel zien dat er een ‘putvormige aantasting’ is. Of anders uitgedrukt: Het is niet omdat je een putje in een stalen of andere metalen plaat ziet dat het putcorrosie betreft.

Ik verklaar mij nader: Putcorrosie is een welbepaald corrosietype, waarachter een specifiek corrosiemechanisme schuil gaat. Zo wordt putcorrosie gekenmerkt door een initiatiefase, waarbij in vele gevallen bijvoorbeeld chloriden, sulfaten of fosfaten een rol spelen. De initiatiefase wordt dan gevolgd door een autokatalytische propagatiefase, waardoor het tijdens de initiatie ontstane putje verder groeit, al dan niet gepaard gaande met de vorming van roest. Roest is immers geen corrosie, maar wel een mogelijk gevolg van corrosie.

Terug naar de putcorrosie met zijn initiatie- en propagatiefase. Als je dus wil aantonen dat putcorrosie is opgetreden, moet je kunnen bewijzen dat bijvoorbeeld chloriden, andere haliden, sulfaten, en/of fosfaten een rol hebben gespeeld … en dat kan je helaas niet ‘zien’, maar kan je enkel in labo bewijzen met daartoe geschikte analysetechnieken.

Zolang je dat niet aantoont, kan die putvormige aantasting dus evenzeer aan besmettingscorrosie te wijten zijn, waarbij een metaalvonk(je) afkomstig van het slijpen van klassiek koolstofstaal de passivatielaag van roestvast staal binnendringt en bij bevochtiging van het oppervlak lokaal tot een putvormige aantasting kan leiden; op zijn beurt is dat dan weer mee te wijten aan een lokale, ongunstige wijziging van de chroomoxide-ijzeroxide verhouding in de passivatielaag, die inderdaad niet voor 100% uit chroomoxide bestaat.

Of de putvormige aantasting kan ook een veruiterlijking van microbiologisch beïnvloede corrosie zijn, alias MIC als je het met zijn Engelse afkorting beschrijft. Bij MIC is het de aanwezigheid van microbiologische organismen die, afhankelijk van de aard van die organismen en daarbij horende corrosiemechanismen, tot putvormige aantastingen kan leiden. 

Zonder verdere labo-analyses is het dus gewoonweg niet mogelijk om te bepalen wat de oorzaken van een visueel waargenomen putvormige aantasting zijn. Visuele waarnemingen kunnen ook in de corrosiewereld bedrieglijk zijn.

Escher, inspirator van Hogwarts’bewegende trappen die Harry Potter en zijn magische vrienden probeerden om de tuin te leiden. Dankzij zijn vernuft en inzicht wist Harry veel van hun trucjes te omzeilen.

Ik wens u exact hetzelfde toe. Wat uw ogen zien, kan naar vele interpretaties leiden. Gebruik uw vernuft en inzicht om u naar de juiste technisch-wetenschappelijke interpretatie van corrosie en haar preventie te laten leiden.

Welkom bij Materials Consult!

Ter gelegenheid van de jaarlijkse inspiratiesessie voor de 6^de jaars Beeldende Vorming van de Provinciale Kunsthumaniora Hasselt (PIKOH) had Materials Consult het genoegen om het PIKOH een examplaar van het boek 'Materiology' te schenken. Materiology is een speciaal voor de creatieve sector ontwikkelde gids over materialen en hun vormgevingstechnieken.

Mevr. Lieve Hoffbauer en Mevr. Michèle Stappers, de twee leerkrachten die met passie en bezieling de inspiratiesessies organiseren en begeleiden, namen het boek namens de PIKOH in ontvangst uit handen van onze zaakvoerder, dhr. Frans Vos.

De inspiratiesessie geeft de leerlingen de kans om tijdens het creatieproces van hun GIP (geÏntegreerde proef) hun ideeën en de achtergrond bij hun creaties te presenteren en hun vragen voor te leggen aan een team van experten uit diverse vakdiscplines. Al sinds verschillende jaren heeft dhr. Vos de eer en het genoegen om als materiaalkundig expert aan deze inspiratiesessies te mogen deelnemen.

Staat u ook al te popelen om het resultaat zien van de prachtige creaties van de 6^de jaars Beeldende Vorming van het PIKOH? Dan nodig ik u hierbij graag uit om in juni een bezoek te brengen aan hun GIP-tentoonstelling in de abdij van Herkenrode. Zodra de data gekend zijn, laten we het weten op onze social mediakanalen en onze website. Alvast Van Harte WELKOM!

Van links naar rechts: Lieve Hoffbauer (leerkracht PIKOH), Frans Vos (zaakvoerder Materials Consult) en Michèle Stappers (leerkracht PIKOH),
9 februari 2023, PIKOH Hasselt  

Waterstof is hip en wie weet wordt het ooit wel trendy. Alhoewel waterstof al zeer vele jaren in de industrie wordt aangewend voor allerhande doeleinden, wordt het nu ook meer en meer als ‘de’ - al dan niet intermediaire - energiedrager voor transportmiddelen aanzien. Sommigen wagen zelfs te spreken van een energiebron, want hoe je het ook draait of keert, als je ‘een stekske’ – nvdr: kempisch-limburgs dialict voor ‘een lucifer’ – bij een straaltje waterstof houdt, dan zegt het ‘boem’. Wat er ook van zij, ik ben geen energiespecialist, dus laat ik de boude uitspraken graag over aan zij die zich - al dan niet gespeend van enige kennis ter zake – in de drager-of-bron discussie vergenoegen.

Dat waterstof een belangrijke rol gaat spelen in de toekomstige energievoorziening van ons land valt echter niet meer te ontkennen. Einde januari 2023 keurde de kamercommissie energie van het Belgische parlement ‘de waterstofwet’ goed die een belangrijk wettelijk kader biedt voor de integratie van waterstofproductie en -transport in en doorheen onze maatschappij.   

Bij dat nobele streven stel ik me als materiaaldeskundige echter de vraag of onze politici zich wel voldoende bewust zijn van de eerste, tweede en derde waterstofwet, wetten die al lang bestaan en de waterstofwet van de Belgische politici dus ruim in leeftijd overtreffen. PS: Die nummering en onderstaande uitleg van de eerste drie waterstofwetten is geheel en al mijn eigen interpretatie.

De eerste waterstofwet is bijzonder eenvoudig: Het waterstofatoom is het kleinste van de gekende chemische elementen.  

De tweede waterstofwet luidt als volgt: Het waterstofatoom is zo klein dat het als enige atoom in en doorheen alle conventionele materialen voor vaten en leidingen kan dringen, of met andere woorden: Uit eender welk materiaal onder druk staande vaten en leidingen ook zijn gemaakt, ze zullen voor waterstofatomen zo lek als een zeef zijn, wat onvermijdelijk tot substantiële verliezen van waterstofatomen zal leiden.

De derde waterstofwet kan daarbij tot verdere ellende leiden: Waterstofatomen die zich doorheen bijvoorbeeld een stalen wand verplaatsen, kunnen zich in de buurt van defecten in de metaalstructuur opstapelen en daarbij tot zogenaamde waterstofverbrossing, tot de vorming van waterstofscheuren of samen met wat andere omgevingsfactoren tot spanningscorrosie leiden.

Dankzij de wetenschap zijn die eerste drie waterstofwetten al lang in de industrie gekend en worden ze daar veelal goed beheerst, maar met wat de politici nu willen bereiken, begeven we ons op een pad waar atomair waterstof nog niet veel is geweest, een pad met nog vele onbekenden.   

Ondertussen zie ik al vele wenkbrauwen fronsen: Het waterstof in de politieke waterstofwet gaat toch helemaal niet over atomair waterstof? Het betreft waterstofgas, zijnde waterstofmoleculen. Een waterstofmolecule is een chemische verbinding van twee waterstofatomen; (H2) dat is toch al veel groter en kan daardoor toch niet meer in bijvoorbeeld stalen wanden dringen en er zich opstapelen? Dan is er toch ook geen probleem van waterstoflekkage doorheen vat- en leidingwanden? Wat is dan het probleem?

Tsja, ik raad zij die geen potentieel probleem zien aan om zich dan nog eens tot enkele van hun STEM-lesboeken uit de middelbare school te wenden, in het bijzonder de lessen scheikunde en de hoofdstukken over chemische evenwichten. Ze zullen dan na enige studie en verdieping begrijpen dat er diverse processen in die vaten en leidingen kunnen optreden waardoor het moleculaire waterstofgas in welbepaalde omstandigheden kan ontbinden met vrijgave van atomair waterstof, dat dan gezien de eerste en tweede waterstofwet wel degelijk in en doorheen de wanden van vaten en leidingen kan dringen.  De fractie die volledig doorheen de wand kan dringen gaat verloren, waardoor het chemische evenwicht in de vaten/leidingen verder wordt verstoord en de ontbinding van het waterstofgas blijft optreden, maar nogmaals, in welbepaalde omstandigheden. Het zou mij veel te ver leiden om al die mogelijke welbepaalde omstandigheden hier te berde te brengen, maar aandacht voor de wetenschappelijk-technische waterstofwetten is en blijft ook in de nieuwe waterstofmarkten geboden.

Ik zou niet willen dat zij die nieuwe energiemarkten exploreren en uitbouwen de reeds gekende kennis uit reeds lang bestaande markten onvoldoende zouden beheersen of, erger nog, zouden negeren. Risico’s zijn er om te beheersen; de derde waterstofwet uit het oog verliezen, zou in het slechtse geval wel eens tot veel moeilijkheden voor de nieuwe waterstofmarkten kunnen leiden.

“Leren uit het verleden” is een boodschap van en voor alle tijden, of het nu op politiek of op technisch vlak is.  

Frans Vos, Zaakvoerder Materials Consult

© Foto: istock, gchutka