Nu “Avatar” uit is in de filmzalen, zal iedereen stilaan wel kennis gaan maken met de mogelijkheden van een alter-ego in de virtuele wereld. Het is inderdaad al verschillende jaren mogelijk om je eigen kloon te genereren die zich voortbeweegt in de wereld van bits en bytes en die je toelaat om allerhande dingen te proberen in een virtuele wereld die al dan niet de werkelijkheid benadert.
In principe is het creëren van een avatar niets minder, maar ook niets meer dan het simuleren van jezelf in een wereld die enkel virtueel bestaat. Simulaties zijn al vele decennia schering en inslag in de technologische wereld. Zo helpen computersimulaties om na te gaan tot hoe ver een materiaal zal vervormen bij bv. crashtests, hoe een gietmatrijs moet worden gebouwd om het gewenste gietstuk te krijgen of om de ideale samenstelling van een materiaal te vinden in functie van de beoogde toepassing. Het voordeel van een avatar is echter dat nu ook menselijke handelingen kunnen worden gesimuleerd op een veel nauwkeurige wijze dan de artificiële armverlengingen die vroeger wel eens werden gebruikt om robots te sturen of gevaarlijke operaties uit te voeren. Tegelijk biedt het gebruik van een avatar de mogelijkheid om virtueel bepaalde handelingen te trainen zonder dat de werkelijkheid er aan te pas komt.
Ook de laswereld heeft het nut van virtuele operaties ingezien en verder verfijnd, zij het dat het hier geen echte avatar betreft, maar een simulatieomgeving, te vergelijken met een vluchtsimulator. De manuele lasser houdt immers nog zelf een laspistool en een laselektrode vast, maar het pistool en de elektrode van de lassimulator zijn replica’s die zijn uitgerust met plaatsbepalingsystemen; hetzelfde geldt voor een replica van een werkstuk. Dankzij de plaatsbepalingsystemen weet de simulator op elk ogenblik waar het pistool, de elektrode en het werkstuk zich in de ruimte bevinden. Naast een replica van pistool, elektrode en werkstuk, bevat de set van de lassimulator ook een replica van een echte lasconsole, waarmee de lasser de instellingen van o.a. het type laselektrode, de elektrische stroom en spanning kan nabootsen. Het sluitstuk van de simulator is een schijnbaar echte lashelm, maar waarbij het vizier in werkelijkheid een projectiescherm is. In functie van de positie van het pistool, de elektrode en het werkstuk en in functie van de door de lasser gekozen instellingen wordt op het vizier een virtueel beeld gecreëerd van het lasproces.
De voordelen van een dergelijke simulator zijn legio. Bij een training op basis van werkelijke werkstukken, is het materiaal van de werkstukken en de laselektrodes veelal verloren, met dien verstande dat het veelal wel kan worden gerecycleerd. Bij een virtueel lasproces gaat er echter geen materiaal verloren en de oefening kan meerdere keren worden herhaald zonder dat telkens bijkomend materiaal moet worden opgeofferd. Ook vanuit veiligheid- en milieustandpunt zijn de voordelen legio: geen hittebron, geen lasgassen enz. Een laatste voordeel is de motivatie van de jeugd om ermee te werken; onze toekomstige lassers zijn veelal sterk vertrouwd met de moderne mogelijkheden van computers, simulatie en de meer gesofisticeerde avatar-variant. Een virtuele lassimulator kan in die zin alleen maar motiverend werken, zeker nu lasser een belangrijk knelpuntberoep is.
Er is echter ook een groot nadeel. Zij die denken dat ze na een training op een lassimulator ook effectief kunnen lassen, kunnen wel eens bedrogen uitkomen. Het lassen is in werkelijkheid veel complexer en uitdagender dan de virtuele wereld. Niet alleen vanwege bv. de krachten die een echte elektrische boog opwekt en de hitte waarmee een lasser moet leren omgaan, maar ook vanwege de economische druk die de werkelijkheid kenmerkt en die niet tolereert dat werkstukken en elektrodes zonder goede redenen verloren gaan. Ervaring van de werkelijkheid is de enige echte leerschool. Als je handig genoeg bent kan je met een lassimulator wel de basishandelingen onder de knie krijgen, maar het echte werk leer je pas als je de werkelijkheid in je handen hebt.
Dat een avatar het echte werk voor jou gaat opknappen, dat is pas echte utopie, al gun ik de makers van “Avatar” het recht om daaraan te twijfelen.